W trakcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy często w celu spełnienia warunków udziału w postępowaniu korzystają z zasobów podmiotu trzeciego, przedstawiając tzw. zobowiązanie do udostępnienia zasobów. Sytuacja ta może dotyczyć także spełnienia warunku w zakresie sytuacji ekonomicznej lub finansowej (np. gdy zamawiający wymaga, by wykonawca wykazał, że posiada środki finansowe lub zdolność kredytową o określonej minimalnej wartości).
Możliwa jest sytuacja, w której wykonawca na etapie udzielania zamówienia skorzystał z potencjału innego podmiotu w tym zakresie, a następnie na etapie realizacji zamówienia jego sytuacja finansowa poprawiła się i może samodzielnie spełnić postawiony przez zamawiającego warunek. Przepisy prawa zamówień publicznych na to pozwalają.
Zgodnie z art. 122 ustawy PZP, jeżeli zdolności techniczne lub zawodowe, sytuacja ekonomiczna lub finansowa podmiotu udostępniającego zasoby nie potwierdzają spełniania przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu lub zachodzą wobec tego podmiotu podstawy wykluczenia, zamawiający żąda, aby wykonawca w terminie określonym przez zamawiającego zastąpił ten podmiot innym podmiotem lub podmiotami albo wykazał, że samodzielnie spełnia warunki udziału w postępowaniu.
Przepis ten umożliwia rezygnację z potencjału podmiotu trzeciego m.in. pod warunkiem, że wykonawca samodzielnie spełnia warunki udziału w postępowaniu. Jeśli dozwolone jest zrezygnowanie z potencjału podmiotu trzeciego, gdyż ten nie potwierdził spełniania warunków udziału w postępowaniu i samodzielne ich wykazanie przez wykonawcę, to również dozwolone jest zrezygnowanie z potencjału podmiotu trzeciego i samodzielne wykazanie spełniania warunków udziału przez wykonawcę.
Pojawić się może kolejna wątpliwość, czy w sytuacji, czy zamawiający wymagał posiadania środków finansowych np. w wysokości 20 mln zł, wykonawca może wykazać spełnienie tego warunku poprzez przedstawienie opinii z banku, potwierdzającej zdolność kredytową co do kwoty 10 mln zł oraz wyciągu z rachunku bankowego, potwierdzającego dysponowanie środkami pieniężnymi w wysokości 10 mln zł- czy może dokonać sumowania wartości środków finansowych? Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.
Obowiązujące przepisy pozwalają wykonawcy na dokonanie wyboru sposobu potwierdzenia spełniania warunku udziału w postępowaniu dotyczącego sytuacji finansowej wykonawcy, poprzez wykazanie się zdolnością kredytową bądź posiadanymi środkami pieniężnymi bądź też jednym i drugim. Ewentualne natomiast ograniczenie sposobu wykazania spełniania warunku dotyczącego sytuacji finansowej do informacji z banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej wyłącznie do wysokości posiadanych środków finansowych albo zdolności kredytowej wykonawcy należy traktować jako sprzeczne z przepisami PZP, a także przepisami Rozporządzenia, i może stanowić naruszenie zasady wynikającej z dyspozycji art. 7 ust. 1 PZP (tak: Bazan Aneta, Nowicki Józef Edmund, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: LEX 2015).
W orzecznictwie KIO dopuszcza się możliwość sumowania wartości środków finansowych (środków pieniężnych posiadanych przez wykonawcę) ze zdolnością kredytową tegoż Wykonawcy, tak aby osiągnąć minimalną kwotę na wykazanie sytuacji finansowej wykonawcy, wymaganej przez zamawiającego na potwierdzenie spełnienia warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Do takiego wniosku doszła KIO m.in. w wyroku z dnia 4 lutego 2010 r. (sygn. KIO/UZP 1758/09), mianowicie: „Z punktu widzenia potwierdzenia spełnienia warunku udziału w postępowaniu nie ma znaczenia, czy wykonawca wykaże, że środki składające się na wymaganą kwotę już posiada (w znaczeniu: dysponuje gotówką) czy może je dopiero uzyskać w przyszłości, korzystając z swej zdolności kredytowej. Nie ma również znaczenia, czy środki składające się na minimalną wymaganą przez Zamawiającego kwotę zostaną zsumowane z części „gotówkowej”, i z części zapewnionej przez zdolność kredytową, bowiem znaczenie ma tylko wykazanie dostępu do środków w żądanej wysokości, a nie sposób osiągnięcia tychże środków.”
Z kolei w wyroku KIO z dnia 6 sierpnia 2010 r. sygn. akt KIO 1553/10 wskazano: „Zdolność ekonomiczna i finansowa zatem stanowi tego typu warunek udziału w postępowaniu, który ma charakter wymierny i matematycznie przeliczalny. Są to określone dobra i wartości przeliczane na zasoby pieniężne wykonawcy bądź to w formie gotówkowej zgromadzonej na określonym rachunku bankowym, bądź to jako potencjalna możliwość pozyskania określonych środków pieniężnych w drodze kredytu bankowego. W tym przypadku przepisy ustawy Pzp, jak i przywoływanego powyżej rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów, nie wyróżniają odrębnego sposobu oceny – w ramach spełniania warunku dotyczącego sytuacji finansowej lub ekonomicznej wykonawcy – posiadanych faktycznie na rachunku bankowym przez wykonawcę środków finansowych od oceny zdolności kredytowej wykonawcy określanej przez bank w oparciu o różne metody jej wyceny. Brak takiego rozróżnienia oceny spełniania wskazanego warunku udziału w tym zakresie nie pozwala na odmienne traktowanie oceny zdolności kredytowej wykonawcy od oceny posiadanych na rachunku bankowym środków finansowych przez tego wykonawcę. Jeśli więc wykonawca posiada odrębnie zgromadzone środki finansowe na dwóch odrębnych rachunkach bankowych lub posiada odrębnie wycenioną zdolność kredytową na tych odrębnych rachunkach bankowych, tak środki finansowe, jak i zdolność kredytowa podlegają zsumowaniu. Podstawą przyjęcia odmiennego twierdzenia w tym zakresie byłoby jedynie stwierdzenie, że faktycznie dokument opinii bankowych o posiadanych środkach finansowych dotyczył de facto tych samych środków pieniężnych, czy też jeśli chodzi o zdolność kredytową wykonawcy gdyby została wyceniona w obydwu przypadkach w oparciu o te same środki finansowe.”
Podsumowując, wykonawca może na etapie realizacji zamówienia zrezygnować z korzystania z zasobów podmiotu trzeciego i samodzielnie spełnić warunek udziału w postępowaniu, posługując się różnymi sposobami wykazania tego faktu (w tym poprzez posłużenie się częściowo zaświadczeniem o zdolności kredytowej, a częściowo informacją o stanie rachunku).