W związku z rosyjską agresją na Ukrainę, w stosunku do szeregu podmiotów, prowadzących działalność w Polsce, wydane zostały decyzje ministra SWiA w sprawie wpisu na listę osób i podmiotów, wobec których stosowane są środki, o których mowa w ustawie o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego.
Wśród stosowanych środków wymienić trzeba:
- zamrożenie wszystkich środków finansowych i zasobów gospodarczych,
- zakaz udostępniania podmiotowi wpisanemu na listę oraz na jego rzecz – bezpośrednio lub pośrednio – jakichkolwiek środków finansowych lub zasobów gospodarczych,
- zakaz świadomego lub umyślnego udziału w działaniach których celem lub skutkiem jest ominięcie środków wskazanych w lit. a i b,
- wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu
W takim przypadku, podmiot objęty sankcjami, w zasadzie zostaje pozbawiony możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, powstaje zatem pytanie, jaki skutek powstaje w odniesieniu do umów, realizowanych przez wykonawcę, objętego sankcjami.
W takim przypadku, wypełnienie przez wykonawcę obowiązków, wynikających z zawartych umów, nie jest możliwe. Ze względu na przyczynę- sankcje wprowadzone na podstawie przepisów prawa należy przyjąć, że zdarzenie to nie zostało wywołane z winy wykonawcy.
Zgodnie z art. 495 § 1 k.c. wynika, że jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych po powstaniu zobowiązania stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a jeżeli już je otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c.).
Przepis art. 495 k.c. musi być odczytywany łącznie z art. 475 k.c., regulującym skutek niemożliwości następczej świadczenia, za którą dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Skutkiem tym jest wygaśnięcie zobowiązania.
W takim przypadku wydaje się, że nie ma konieczności składania oświadczenia o odstąpieniu co do części niewykonanej, należy jedynie skierować do kontrahenta pisma, na podstawie którego z uwagi na brak możliwości wykonania umowy przez wykonawcę nastąpi powierzenie wykonania przedmiotu umowy innemu podmiotowi.
Odnośnie do rozliczenia części umowy, wykonanej przed nałożeniem sankcji, wskazać trzeba, że nie wymaga wcześniejszego wydania zgody w formie decyzji Szefa KAS, jak również nie narusza sankcji dokonanie płatności z tytułu umów, porozumień, zobowiązań powstałych przed dniem umieszczenia danej osoby lub podmiotu na liście sankcyjnej, pod warunkiem, że zapłata zostanie dokonana na „zamrożony” rachunek bankowy. Niedopuszczalne jest natomiast regulowanie zobowiązań w formie gotówkowej czy poprzez potrącenia wzajemnych wierzytelności.