Zgodnie z regulacjami ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: ustawa Pzp), tryb zamówienia z wolnej ręki, będący niekonkurencyjnym trybem udzielenia zamówienia publicznego, może mieć zastosowanie tylko w przypadkach określonych w ustawie. Przesłanki związane z zastosowaniem trybu zamówienia z wolnej ręki są określone przez przepis art. 214 ust. 1 ustawy Pzp – dla postępowań o wartości równej lub przekraczającej progi unijne. Tryb ten cechuje się przede wszystkim mniejszym formalizmem oraz przyśpieszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Stosownie do regulacji zawartej w przepisie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp, Zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z następujących okoliczności: […] ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia. Przesłanką umożliwiającą udzielenie zamówienia na podstawie omawianego trybu jest zatem sytuacja wyjątkowa, która przejawia się wystąpieniem okoliczności powodujących konieczność niezwłocznego wykonania zamówienia. Do pozostałych przesłanek zastosowania powyższej regulacji należy:
– przyczyny powstania sytuacji nie leżą po stronie zamawiającego (nie są to zatem przyczyny zawinione);
– zamawiający nie mógł przewidzieć zaistniałej sytuacji;
– zachowanie terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia publicznego nie jest możliwe.
Dodać należy, że pomiędzy wskazanymi warunkami powinien zachodzić związek przyczynowo-skutkowy oraz związek czasowy. Wskazuje się, że przez wyjątkową sytuację należy natomiast rozumieć jedynie sytuacje, które wykraczają poza normalne warunki życia społecznego i gospodarczego, jak również wymagają podjęcia niezwłocznych działań o charakterze zabezpieczającym. Kolejną przesłanką jest konieczność natychmiastowego wykonania zamówienia. Przykład takiej sytuacji stanowi konieczność usunięcia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, które nie było możliwe do przewidzenia (tzn. którego prawdopodobieństwo wystąpienia było bardzo niskie). Poprzez Usunięcie zagrożenia może nastąpić poprzez zakupienie określonych leków, które należy podać w jak najkrótszym czasie bez możliwości zachowania terminów określonych dla innych trybów zamówienia.
Jednakże nawet zastosowanie przepisów o udzieleniu zamówienia z wolnej ręki nie zwalnia zamawiającego z obowiązku należytego planowania zamówień. Pomimo zachowania należytej staranności występują jednak zdarzenia losowe, niemożliwe do przewidzenia, na które to zamawiający nie ma wpływu. W takiej sytuacji możliwe będzie zastosowanie przepisów regulujących udzielenie zamówienia publicznego z wolnej ręki.
Źródło: www.gov.pl/web/uzp
(JM)